Esperanto en Rusio История эсперанто в России и Советском Союзе. Биографии репрессированных эсперантистов, архивные материалы.

Historio

Homo de kontrastoj en kruela epoko

      La 17-an de aprilo 1937 estis arestita kaj la 27-an de oktobro kondamnita al mortpafo "pro fondo kaj gvido de kontraŭsovetia trockiista terorista organizaĵo de esperantistoj, pro plenumo de sabotad-terorista agado en ties kadroj, kaj pro spionado favore al Germanio" la homo kiu idee inspiris kaj dum la antaŭaj 16 jaroj (praktike dum ties tuta ekzisto) seninterrompe gvidis la Sovetlandan (de 1926 Sovetrespublikaran) Esperantistan Union (SEU): Ernest Drezen.

      Kiu estis tiu ĉi homo, ĉirkaŭita de aŭreolo el respekto kaj ravo, sed, aliparte, de malamikeco kaj eĉ de malamo? Pri lia kontrastplena figuro ankoraŭ necesos entrepreni grandskalajn kaj profundajn esplorojn.

      Por rememori lian naskiĝon antaŭ cent jaroj, la 14-an de novembro (novstile*) 1892, jen nur kelkaj alineoj pri lia mallonga sed eventriĉa, aktiva vivo kaj lia tragika sorto.

Drezinjŝ iĝas Drezen

      Naskiĝinte kiel Ernests-Vilhelms Drezinjŝ en la urbo Liepaja (ruse: Libava, nun en Latvio), en familio de simpla maristo, la latva junulo jam dum siaj lernojaroj konatiĝis kun la ideo de Lingvo Internacia, kaj iĝis en juna aĝo ĝia aktivega propagandisto. Post sia studado ĉe Peterburga/Petrograda Teknologia Instituto (1911-1916) li servis ĝis la fino de la civila milito (1917-1921) kiel komisaro de la Ruĝa Armeo.

      Dume li daŭre okupiĝis pri esperantologiaj kaj interlingvistikaj problemoj, kaj memlerne iĝis eminenta fakulo en tiuj sciencoj. Li verkis dum la periodo 1921-1936, jam sub la nomo Drezen, almenaŭ 19 monografiojn (kaj multe da artikoloj) pri internaciaj artefaritaj lingvoj kaj pri scienca terminologio, el kiuj sendube elstaras "Historio de la mondolingvo" (1928-30, 1931).

      Samtempe li estis granda specalisto de sia tempo pri scienca labor-organizado (aŭ organiz-scienco). Sufiĉas diri ke inter 1924 kaj 1933 li aperigis pri tio minimume 13 librojn kaj grandnombre artikolojn, recenzojn ks. Li praktike partoprenis en la organizado de la soveta ŝtat-aparato kiel vic-afergvidanto unue ĉe la Tutruslanda Centra Ekzekutiva Komitato (1921-1923), poste ĉe la Popolkomisarejo (= ministerio) de ekstera komerco.

      Ekde 1924 li laboris en la scienca kampo, kiel konsilisto ĉe la Laborist-kamparana Inspekto (ĝis 1926), direktoro de la Instituto pri Komunikado (1926-1930), docento kaj profesoro ĉe la Moskva Ŝtata Universitato kaj aliaj altlernejoj. En 1932 li enposteniĝis ĉe la influhava Tutunia Komitato pri Normigado, kaj atingis la plej altan nivelon pri sia fako kiel membro de la Komisiono por Teknika Terminologio ĉe la sovetia Akademio de Sciencoj.

La movadestro

      Tamen, sendube, la plej grandan spuron de sia agado Drezen restigis kreante, organizante kaj regante la sovetian Esperanto-movadon. Ekde la fondiĝo (junio 1921, Petrogrado), li kun siaj samideanoj ideologie engaĝis SEU por la konstruado de senklasa komunisma socio. Kun siaj kunuloj, li transformis SEU ĉiam pli al regimento de bone organizitaj, disciplinitaj samideanoj, kunligitaj de unueca ideologia bazo, per organizo kies influon oni sentis ne nur enlande, sed ankaŭ mondskale.

      Dum tiu ĉi tempo la Centra Komitato (CK) de SEU kaj aparte la eldonejo EKRELO (Eldon-Kooperativo por Revolucia Esperanto-Literaturo, 1930-1936, Lepsiko-Amsterdamo-Moskvo) aperigis dekojn, eĉ centojn da libroj, broŝuroj, propagandaj faldfolioj ktp. en grandaj eldonkvantoj. Regule aperadis la revuoj "Meĵdunarodnij Jazik" (Internacia Lingvo), la informcela "Izvestija/Bulteno de CK SEU" (post julio 1933 "Sur Posteno"), "Nova Epoko", "Nova Etapo" k.a. Oni organizis bonan instru-metodikan kaj propagandan laboron, starigis internacian proletan korespondadon.

La vojo al pereo

      Tamen samtempe la rigora ideologia pozicio, la preskaŭ diktatoreca regmaniero, la maltoleremo al aliaj branĉoj de la tiama internacia E-movado (neŭtralistoj, sennaciistoj k.a.) kondukis al tio ke SEU fariĝis batalema subpremilo de ĉiuj ali-pensuloj en la sovetia kaj ankau internacia (proleta) E-movado de la epoko.

      La ĉefa interna malvirto de la tiama sovetia E-movado estis ke ĝi baziĝis fakte sur du utopiaj ideoj: la "interna ideo" de Zamenhof kaj la ideo pri "Tutmonda Oktobro" (tutmonda socialisma revolucio), kaj sur du totalismaj postuloj: ekstreme komunisma (bolŝevisma) idearo kaj la principo de "demokratia centralizismo". Bedaŭrinde, en la kondiĉoj de totalisma ŝtato travivi povis nur same totalismaj organizaĵoj, kaj rezulte fine venkis ideologiozaj kaj centralizismaj principoj. Amara realo: sub la gvido de Drezen kaj liaj "samideanoj" la sovetia esperantistaro fakte helpis al Stalin, sur sia propra kampo, konstrui kaj plifortigi la maŝinon de teroro
kaj perforto, kies viktimoj poste iĝis ili mem.

      La persona tragedio de Ernest Drezen konsistis en tio ke, estante arda, memdona esperantisto, honesta fakulo kaj esploristo, li samtempe devis plenumi la rolon de ŝtata fi-oficisto ("aparatano"/ ruse: "apparatĉik") kaj tiun de "ŝtata ministro pri la E-movado". Provante (nun ni scias: vane) savi sian "infanon", SEU, li ofte devis agi nekonsekvence, kontraŭdire, kaj fakte sufoki ĝin per siaj propraj manoj (ekz. malpermesi propagandon por Esperanto, fondon de E-rondetoj ktp). La totalisma sistemo fine venkis. Drezen finis sian vivon, same kiel preskaŭ ĉiuj gvidantoj kaj multaj ordinaraj membroj de SEU, inter la muelŝtonoj de la stalina teroro.

Nikolaj Stepanov (Rusio)

* laŭ la kalendaro kutima por Eŭropo (Gregoria), validanta en Rusio ekde nur 1918

Pli detale pri la vivo kaj agado de Drezen skribas:

  • Kuznecov, Sergej N.: Drezen, lia verko, lia epoko. - Antaŭparolo al E. Drezen: "Historio de la mondolingvo",  4-a eldono. - Moskvo: Progreso, 1991, p. 3 - 40.
  • Lins, Ulrich: "La danĝera lingvo". - Gerlingen: Bleicher, 1988.
  • Stepanov, Nikolaj: Ernest Drezen kiel historiisto de la Esperanto-movado. - Antaŭparolo al "E. Drezen: Historiaj studoj". - Jekaterinburg: Sezonoj, 1992.
  • Stepanov, Nikolaj: Tri renkontiĝoj kun N.K.V.D., - "Sennaciulo" 1043, majo 1992, p. 53-55. "Esperanto" (UEA), nov.1992, 1042 (11), 184 -185


Historio.ru — история отечественного движения эсперантистов (Российская империя, СССР, РФ).